ماهنامه صنعت کار نوشت؛ ورق زدن صفحات تاریخ صنعت نفت در ایران نشان می‌دهد این صنعت حسرت یک دهه ثبات را در دل دارد. از روز کشف طلای سیاه در ایران تا کنون صنعت نفت، شاید به دلیل اینکه از همان ابتدا بار اقتصاد کشور را به دوش کشید همواره شاهد افت و خیزهای بسیار بوده است و این افت و خیزها طوری بهم پیوند خورده اند که کوچکترین حرکت اشتباه در یک دوره ممکن است تاثیر خود را در دوره بعد به رخ بکشد.
نگاهی به چالش‌های کم‌تر به چشم آمده صنعت نفت
به کارگیری نیروهای غیرمتخصص و کم‌توان در مگا پروژه‌ها،تورم نیروهای غیر متخصص و سرخوردگی ناشی از کنارگذاشتن نیروها و پیمانکاران متخصص و توانا در سال‌های گذشته، بی توجهی به منابع و اجرای پروژه‌ها بدون توجه به منافع و هزینه، زیاد شدن زمان و هزینه اجرای پروژه‌ها به مقدار قابل توجهی بیشتر از برآوردهای اولیه، ترک تشریفات در واگذاری پروژه‌ها، واگذاری سلیقه‌ای به پیمانکاران کم توان ، بی‌توجهی به قوانین بالادستی و همچنین بی‌توجهی به مباحثی چون مهندسی ارزش و مدیریت از جمله مشکلاتی است که صنعت نفت در سال‌های گذشته و در دل سال‌های تحریم با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کرد.
مشکلاتی که از یک سو باعث کاهش میزان برداشت و عقب ماندگی از همسایه‌ها در میدان‌های مشترک شده و از سوی دیگر استفاده نکردن از تجهیزات پیشرفته، فرسودگی تاسیسات صنعت نفت،استفاده از تجهیزات قدیمی‌و فرسوده و اجرایی نکردن استانداردهای بین‌المللی به ویژه در حوزه بالادستی بستر فجایع بسیاری از جمله حریق و انفجار در بخش‌های بالادستی و پایین دستی نفت را فراهم کرده است.
به طوریکه در دو سال گذشته شاهد حدود 20 حریق در بخش زیرمجموعه صنعت نفت، از جمله پمپ بنزین، شرکت‌های پتروشیمی، چاه نفت و… بوده‌ایم.حوادثی که بسیاری از کارشناسان دلیل اصلی اما پنهان آن را استفاده از قطعات نامناسب می‌دانند و بر این باورند نه تنها تحریم سد راه ورود قطعات با کیفیت به کشور شده بود بلکه سومدیریت نیز به این مشکل دامن زده و این آتش سوزی‌های متعدد زاییده تحریم و سو مدیریت هستند.
از سوی دیگر ورود شرکت‌های غیر متخصص به حوزه HSE (بهداشت، ایمنی و محیط زیست) باعث بروز چالش‌های بسیار در این زمینه می‌شود، درحالی که در این حوزه نباید هیچ اغماضی صورت گیرد زیرا HSE همانند یک نهاد شبه نظامی‌فعالیت می‌کند؛ در چنین سیستمی‌جای اما و اگر وجود ندارد و باید تعارفات را کنار گذاشت.
شرکتهایی باید برای ورود به حوزه HSE تأیید صلاحیت و به وندورلیست شرکت اضافه شوند که دارای تخصص و معتبر باشند و استفاده از دانش و تجارب شرکت‌های بین‌المللی نیز نباید فراموش شود.
تشریح دلیل اهمیت HSE در صنعت نفت
این موضوع آنچنان دارای اهمیت است که علی کاردر،مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در پنجمین گردهمایی روسای اچاسیی و پدافند غیرعامل شرکت ملی نفت ایران که در تابستان سال جاری برگزار شد بر نقش موثر HSE در قرار گرفتن در ردههای جهانی تاکید کرد و گفت: در جهان برای ردهبندی شرکتها از لحاظ تکنولوژیک HSE، نخست حوزه هوا و فضا، بعد مسائل اتمی‌و هستهای و سپس شرکت‌های نفتی رصد می‌شوند؛ یعنی وقتی یک پالایشگاه دچار حریق شود، این مسئله در جهان دیده می‌شود و در تعیین رده جهانی موثر است.
وی در ادامه مدیریت ریسک، مدیریت خوردگی و مدیریت طراحی را از مهمترین موضوعات در HSE شرکت ملی نفت ایران بر شمرد و گفت: HSE شرکت نفت باید برند باشد؛ یعنی زمانی که نامش میآید، همه باید به آن اطمینان داشته باشند و برای این کار نیاز است که الزامات ایمنی، بهداشت و محیط زیست این شرکت همواره تکرار و ملکه ذهن شود.
سابقه تشکیل HSE در صنعت نفت
بیش از یک دهه از ایجاد مدیریت HSE در وزارت نفت به شکل کنونی گذشته است.البته ایمنی و آتش نشانی از سال‌های قبل وجود داشت، به موضوعات محیط زیست در طراحی پروژه‌ها توجه می‌شد و موضوعات بهداشت حرفه ای در سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت پیگیری می‌شد.
اما اداره HSE به این سبک و سیاق از سال 1380 آغاز به کار کرد و با توجه به یکپارچگی موضوعات بهداشت حرفه‌ای،ایمنی و محیط زیست و تاثیرپذیری و تاثیرگذاری هریک بر روی سایر بخش‌ها به صورت سیستم مدیریت HSE و یکپارچه در سطح وزارت نفت ابلاغ شد و برای اینکه بهداشت حرفه ای را از بخش بهداشت درمان،ایمنی آتش نشانی را از بخش عملیات و بخش محیط زیست را از مدیریت جدا کنند، فکر و برنامه ریزی‌های بسیاری انجام شد، سپس موضوع پدافند غیرعامل هم به آن اضافه شد.
شرح وظایف با توجه به نیازهای هر بخش تدوین، رتبه بندی مشاغل و… انجام شد و در عرصه فعالیت هم با توجه به خواسته‌های جدید این ساختار دچار تغییر و تحول شد.
هرسال تعداد زیادی در حوادث جاده‌ای جان خود را از دست می‌دهند، این میزان تا پیش از این شاید به 36 هزار نفر در سال می‌رسید که اکنون با تمام تلاش‌ها، فرهنگ سازی‌ها اصلاح جاده‌ها و… به حدود 18 هزار نفر رسیده است. اما شاید کوچکترین حادثه در صنعت نفت که بعد از انرژی اتمی، پرریسک‌ترین صنعت کشور محسوب می‌شود چشم‌های بیشتری را به خود خیره می‌کند.
هرچقدر ساختاری ،اهمیت بالاتری پیدا کند،به همین میزان هم حساسیت‌ها نسبت به آن افزایش می‌یابد.در حال حاضر نسبت به حادثه ایجاد شده برای یک نفر در دور افتاده ترین نقطه کشور حساسیت وجود دارد.این در حالی است که میزان مرگ و میرهای ناشی از حوادث جاده ای کولاک می‌کند و حساسیت مردم را نیز برنمی‌انگیزد.این نشان دهنده سختی کار در بخش HSE در صنعت نفت است.
نفت ایران سال‌ها است از تکنولوژی و سرمایه دور است
در این راستا،نرسی قربان، کارشناس ارشد نیز بر این باور است که یکی از چالش‌های صنعت نفت طی سال‌های اخیر این بود که ایران به دلیل تحریم بودن مجبور بود تجهیزات مورد نیاز برای صنعت نفت را از کشورها و موسسات بخصوصی خریداری کند که شاید از کیفیت لازم برخوردار نبودند.
وی همچنین تاکید می‌کند صنعت نفت ایران سال‌ها است که از تکنولوژی‌های برتر و سرمایه دور است.
این کارشناس ارشد نفت در گفت‌وگو با ماهنامه صنعت کارف با اشاره به سال‌هایی که کشور تحریم بود اظهار کرد: در این سال‌ها صنعت نفت با مشکلات زیادی رو به رو شد.یکی از مشکلات اساسی این بود که تولید و صادرات نفت ایران به کم‌تر از یک میلیون بشکه در روز رسید و ضرر هنگفتی به درآمد ارزی ایران وارد شد.
قربان با بیان اینکه بلوکه شدن پول‌های ایران در کشورهای مختلف باعث شد ایران مجبور شود از کشورها و موسسات بخصوصی تجهیزات بخرد،افزود: همین موضوع آسیب جدی به صنعت نفت ایران وارد کرد. از طرف دیگر در دولت‌های گذشته و دولت فعلی، به عبارت دیگر مدت‌ها است که از دنیای تکنولوژی و سرمایه‌گذاری نفت و گاز به دور افتاده ایم. سال‌ها است که شرکت‌های درجه یک که صاحب تکنولوژی برتر هستند به ایران نیامده اند. این درست است که یاد گرفته ایم خیلی کارها را خودمان انجام دهیم اما اگر این هوش و استعداد در کنار تکنولوژی و سرمایه بهتر داشتیم بازده آن چند برابر بود.
تحریم‌ها نخستین آجر کج مدیریت نادرست و به دلیل استفاده از تجهیزات بی کیفیت،عدم رعایت HSE را در صنعت نفت بنا نهاد، دیوار کجی که با فرو افتادن هر آجر آن شاهد فاجعه‌ای مانند حریق که تلفات جانی و مالی بسیاری را در پی دارد، در یکی از بخش‌های این صنعت هستیم.موضوعاتی که به نظر می‌رسد وزارت نفت با دعوت از شرکت‌های خارجی برای حضور در صنعت نفت ایران، برقراری تعامل بین شرکت‌های خارجی و داخلی و انتقال دانش و تکنولوژی و با برگزاری دوره‌های آموزشی برای کارکنان قصد دارد از بروز دوباره آن‌ها جلوگیری کند.
خبرنگار صنعت کار: پونه ترابی
انتهای پیام/
