ماهنامه صنعت کار نوشت، خیابانها و کوچههای باریکی که حتی محلیها را برای یافتن جای پارک آزار میدهد حالا به پارکینگهای متحرک تبدیل شده است که مراکز خرید باعثش شدهاند. سر و صدا و ایجاد مزاحمت برای ساکنان مناطق و گرههای ترافیکی، کمترین مشکلاتی هستند که به واسطه ساخت مراکز تجاری تهران را درگیر کرده است. از طرفی دیگر کسادی بازار خرده فروشان و خواب سرمایه در این مراکز نه تنها شهرداری را نسبت به توقف صدور مجوز ترغیب نکرده، بلکه حتی افزایش صدور مجوزهای تجاری را بیش از پیش کرده است و به نظر میرسد جای خالی برنامه ریزان و مدیران شهری در میان حجم انبوهی از تجاری سازیها گم شدهاست.
به همین دلیل به سراغ یکی از معماران شهری رفتهایم تا درباره معضلات رشد تجاریسازی در کلانشهر تهران به گفت وگو بپردازیم. شیوا آراسته- معمار و پژوهشگر از حال و روز این روزهای ساخت وساز در تهران گلایه دارد و بر این باور است که اگر مدیران شهری و شهرداری تهران از آینده کسب و کارها خبرداشتند و تهران را بیشتر مطالعه میکردند، هرگز این تعداد مجوز تجاریسازی در تهران صادر نمیشد. چراکه امروزه ساختار کسبوکارها از سنتی به مدرن و آنلاین در حال حرکت است و ساخت تجاریها تنها به مدد جذابیتهای تفریحی و فرهنگی رونق گرفته است. در ادامه گفت گوی «صنعتکار» با این معمار و پژوهشگرشهری آمده است:
*همانگونه که میدانید، طی سالهای اخیر مجوزهای تجاریسازی در تهران رو به گسترش بوده و امروز در اکثر مناطق تهران یا ساختمآنهای تجاری ساختهشدهاند و یا در حال ساخت هستند که البته این معضل علاوه بر تهران سایر کلانشهرهای کشور را نیز درگیر خودکرده است. اما موضوع اصلی آوار تجاریسازی متعددی است که دارد بر سر پایتخت خراب میشود و کسبوکارهای سنتی را تحتالشعاع قرارداده است. به نظر شما راه اصلی برای نجات از این وضعیت چیست؟
پرواضح است که با ادامه روند رو به رشد تجاریسازی در تهران، طی سالهای آینده چه بلایی بر سر تهران میآید. از طرفی دیگر رونق تجاریسازی پس از رکود بازار مسکن و رکود ساختوساز بلندمرتبهسازی در تهران، سرمایهگذاران را به سمت بازار پرسود تجاریسازی پیش برده است. چراکه اخذ مجوز تجاریسازی نهتنها آسانتر است، بلکه آیندهای پرسودتر دارد. از طرفی دیگر گاه مشاهده میشود سرمایهگذاران تجاریسازی ارتباطات بیشتری در شهرداریها دارند و بعضاً شهرداری را در بخشهایی از سود مراکز تجاری همچون درآمدهای حاصل از پارکینگ سهیم میکنند.
*آیا برای ساختوساز شهری و تجاریسازیها در تهران، از معماران و پیشکسوتهای معماری شهری بهره برده میشود؟
متأسفانه از سالهای گذشته تاکنون مطالعات زیادی بر روی نیاز ساختمآنهای تجاری در تهران صورت نگرفته است و این مجوزها بدون مطالعه نیاز هر محله رو به رشد است. این در حالی است که کلانشهری همچون تهران با جمعیت رو به رشد، نیازمند مطالعه و برنامهریزی برای ساخت هر ساختمان تجاری است، اما در حال حاضر کسب سود و درآمد به وضعیت ساختوساز و جانماییها در تهران سوار شده است.
از طرفی دیگر نیازسنجی تهران درباره ساختوسازهای تجاری بهگونهای شده است که زمینهای بزرگ در ابتدا در اختیار این فضاها قرار میگیرد تا جایی که امروز شاهد ساختوساز رو به رشد مگا مالها در شمال و غرب تهران هستیم و این امر از ذینفع بودن شهرداری در این پروژهها نشات میگیرد، چراکه اگر نفعی برای شهرداری وجود نداشته باشد، مجوز تراکم نیز صادر نمیشود. در حال حاضر با رشد مراکز تجاری در حال ساخت در گوشه و کنار تهران، پایتخت به مثابه یک کارگاه ساختمانی بزرگشده است که سود چندای هم از این ساختها و سازها به اقتصاد نمیرساند.
*در صحبتهایتان اشاره کردید که حتی با ساخت این مراکز، سودی به اقتصاد نمیرسد. دلیل این امر چیست؟
شاید در نگاه اول به نظر برسد ساخت واحدهای تجاری با بیش از 100 واحد تجاری اقتصاد و کسبوکارها را رونق میدهد، اما در واقع نه تنها واحدهای تجاری این مراکز رونقی ندارند، بلکه ایجاد آنها به کسبوکارهای محلی و سنتی نیز آسیب وارد میکند. ازاینرو ساخت این واحدهای تجاری تاثیر چندانی در بخش اقتصادی و رونق کسبوکارهای خرد ندارد. در حال حاضر همه شاهد آن هستیم که مراکز تجاری بزرگ، به واسطه رستورآنهای با چیدمان متنوع، سالنهای سینما، سالنهای ویژه بازی کودکان وهایپرمارکتها مردم را به سمت مراکز تجاری جذب میکند. این در حالی است که فروشگاههای پوشاک و کسبوکارهای کوچکتر، آخرین دلیل برای مراجعه به این مراکز به شمار میآیند. از طرفی دیگر برخی از مراکز تجاری در تهران، به واسطه سالنهای سینما، رستورآنها و کافیشاپها محل دورهم جمع شدن جوآنها و خانوادهها شده است و شاید در کنار همه تفریحها، گشتی هم در میان فروشگاهها زده شود که این در مرحله دوم ورود به این مراکز صورت میگیرد. به جرات میتوان گفت، هیچ از یک واحدهای تجاری این مراکز به تنهایی جذب کننده مشتری نیستند و قطعا مشتریان به واسطه موارد ذکر شده وارد این مجموعهها میشوند.
*شما معتقد هستید اگر این مراکز تفریحی به سالنهای سینما و رستوران مجهز نباشند، مشتری ندارند و کساد هستند؟
درست است. با این حال تعداد این مراکز تجاری به میزانی رو افزایش است که تعداد زیادی از واحدهای تجاری آنها سالها خالی مانده است. البته دلیل آنهم به اجارهها و قیمتهای بالای خرید واحد تجاری مربوط است. من معتقدم اکنون به ازای هر شهروند تهرانی یک واحد تجاری در تهران ساختهشده است و خالی بودن آنها بدین منظور است که دیگر به ساختوساز واحدهای بیشتر نیازی نیست.
اما متاسفانه همچنان مجوزهای تجاریسازی صادر میشود و سیل سرمایهگذاران برای تجاریسازی ادامه دارد بهگونهای که با یک حساب سرانگشتی از وضعیت ساختوساز و صدور پروانههای تجاریسازی در شمال تهران میتوان صراحتا اعلام کرد، تقریبا تا دو سال آینده مناطق یک، دو و سه تهران بیش از ۱۰ مراکز تجاری خواهند داشت که قطعاً همه این مراکز غیر استاندارد ساخته خواهند شد، زیرا این مناطق به تعداد کافی ساختمان مسکونی دارد که حتی برای عبور و مرور نیز با ترافیک مواجه هستند، چه برسد به ساختوساز تجاری که راحتی میتواند خیابآنها را مسدود کند.
*به نظر شما مهمترین معایب و مزایای تجاریها در کلانشهری همچون تهران چیست؟
از جمله معایب این مراکز تجاری میتوان به نبود مطالعه برای رفع مشکل ترافیک ، دسترسی و کساد کسبوکارهای خرد آنها اشاره کرد. اما یکی از بزرگترین معضلات این مراکز، ایجاد گرههای ترافیکی در خیابآنهای اطراف و برای ساکنان آن منطقه است که متاسفانه باوجود پارکینگهای بزرگ این مراکز باز هم مشکلات متعدد ترافیکی همسایهها را با اختلال رفتوآمد همراه میکند. همچنین یکی دیگر از مشکلات تجاریسازیها در برخی مناطق، آسیب رساندن به حریم بناهای تاریخی است، گرچه در مدت اخیر برخی از این ساختوسازها متوقفشده است، اما به جرات میتوان گفت که طی سالهای آینده سود حاصل از این مجتمعها به حفظ آثار تاریخی میچربد و شهرداری تسلیم میشود.
اما از جمله مزایای این مراکز میوان به تجمیع یا گردهم آیی تعداد زیادی فروشگاه پوشاک، لوازمخانگی، سرگرمیو غیره در کنار مراکز تفریحی و فرهنگی اشاره کرد که همین امر باعث کاهش تردد در شهر و کاهش ترافیک شهری میشود. همچنین این مراکز در فصول سرد و گرم بهترین مکان تفریح و خرید خواهد بود.
*اما طی سالهای اخیر، با ایجاد مراکز تجاری، برخی بورسهای خریدوفروش پوشاک، لوازمخانگی، تفریحی و غیره با کسادی بازار روبهرو شدهاند، آیا وجود تجاریسازیها در این میان باعث کسادی بازار کسبوکارهای سنتی و محلی شده است؟
آنچه امروز باید بیش از پیش مورد اهمیت قرار گیرد، تغییر مدل بازار در کلانشهرها است؛ بهگونهای که امروزه فروشگاههای اینترنتی رو به رشد هستند و با رشد روز افزون خود حتی میتواند کل بازار از خردترین محصولات تا کلان ترین لوازم مصرفی را با چند کلیک به دست مصرفکنندگان برسانند. از اینرو اگر شهرداریها به تغییر مدل بازار در همه دنیا به ویژه حرکت تهران به این سمت اشراف داشتند، هرگز مجوز این تعداد مرکز تجاری در تهران صادر نمیشد. البته لازم به ذکر است، برخی کسادیها در کسب وکارهای سنتی نیز دلایل خاص خود را دارد. به طور مثال کسادی کسب و کارهای خیابان ولیعصر پس از یک طرفه شدن این خیابان است. اما در سایر محلهها نیز، هنوز فروشگاهها و کسب وکارهای مورد اعتماد، مشتریان خود را دارند و مراکز تجاری آنها را از سکه نیانداختهاند.
امروزه اکثر بازارها از مدل سنتی عرضه محصولات به سمت مدل مدرن و آنلاین در حال حرکت هستند و مراکز تجاری بزرگ و یا مگامالها بیشتر به جهت پر کردن جیب سرمایهگذاران احداث میشود. چراکه با افزایش کسبوکارهای اینترنتی و آنلاین، نه تنها اجارهداری فروشگاهها، بلکه انبارداری نیز به صرفه نخواهد بود و کسبوکارها شکل جدیدی به خود میگیرند و دیگر شاید به ساخت این تعداد واحد تجاری و بلند مرتبه در تهران نیازی نباشد.
خبرنگار صنعت کار: نگار میرکریمی
انتهای پیام/