بانکرینگ، صنعت مغفول مانده

در شرایطی که سواحل خلیج نیلگون پارس هرساله تعداد بسیار زیادی شناور و کشتی را به کناره های خود دعوت می کند و در حالی که ظرفیت بزرگی بنام صنعت بانکرینگ (سوخت‌گیری و سوخت‌رسانی)می تواند ارزآوری بسیاری قابل توجهی را نصیب اقتصاد کشور کند متاسفانه این مهم آنطور که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است.صنعت بانکرینگ به طور مشخص به سوختگیری و سوخت رسانی به ناوگان های مختلف دریایی اطلاق می شود که البته از این رهگذر دیگر خدمات مورد نیاز کشتی ها و شناورهای دریایی مانند تدارکات و تعویض خدمه و تهیه آب و غذا را نیزپوشش می دهدو بر این اساس در این فرآیند یک ایستگاه ساحلی، سوخت مورد نیاز موتور‌های اصلی و کمکی شناور‌ها را در اختیارشان قرار می‌دهد.
بانکرینگ یا همان صنعت سوخت رسانی دریایی، شبکه گسترده‌ای از پایانه ها و نهادها و سازمانی تجاری را در بر می‌گیرد.زنجیره تامینی که بی شک از پالایشگاه و انبار‌های نفت آغاز می‌شود.
مرحله نهایی زنجیره سوخت دریایی، عملیات سوخت رسانی است که یا از اسکله‌های مخصوص یا به طور مستقیم و یا در لنگرگاه و دریا از طریق برج‌های سوخت رسان به کشتی عرضه می‌گردد.
در کنار این موضوع لازم است بدانیم که بیش از 90 درصد تجارت کالا در جهان از راه دریا انجام می شود و این تجارت در سال 2015 چیزی در حدود 10 میلیارد تن بوده است که نیمی از آن نیز متعلق به بازار آسیاست.همین نکته کافی است تا در یابیم موضوعی بنام بانکرینگ کشتی های تجاری در خلیج فارس می تواند چقدر مهم تلقی شود که هرگونه کاهلی در آن فرصت های فراوانی را در اختیار رقبای منطقه ای قرار می دهد.این صنعت هم اکنون در ایران درگیر مشکلاتی است که توسعه آن را به تعویق انداخته است.
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی با انتشار گزارشی چالشها و فرصتهای پیش رو وضعیت صنعت بانکرینگ در ایران را بررسی کرد
گزارش های موجود از وضعیت این صنعت در ایران نشان می دهد به رغم آن که سواحل پهناور جنوبی ایران ظرفیت های فراوانی برای توسعه صنعت بانکرینگ دارد متاسفانه این صنعت در خلیج فارس نه تنها پیشرفت چندانی نداشته بلکه میدان عمل را به رقبا واگدار کرده است.
بر اساس آخرین گزارش های منتشر شده سالیانه بیش از 50 هزار کشتی وارد خلیج فارس می شود و اینک می توان گفت فرصت بی بدیلی برای توسعه صنعت بانکرینگ در ایران فراهم شده است. در حال حاضر ارزش بازار فعال بانکرینگ در منطقه خلیج فارس بیش از 30 میلیارد دلار برآورد شده که 27 میلیارد دلار آن سهم کشور امارات است. بندر فجیره امارات با ظرفیت سوخت‌رسانی سالیانه بیش از 16 میلیون تن به کشتی‌ها، بزرگترین بندر خلیج فارس در زمینه انجام فعالیت‌های مرتبط با بانکرینگ محسوب می‌شود و از این راه درآمد سرشاری را به دست می آورد.
همچنین قابل اشاره است که حال حاضر ۸۶ درصد از بانکرینگ منطقه در اختیار بندر فجیره امارات قرار دارد و این در حالی است که لازم است کشور ما سهم خود را از این بازار افزایش دهد. در حال حاضر سالانه ۱۰۰ میلیون تن و در ماه ۷۵۰ هزار تن بانکرینگ که عمده آن توسط منطقه آزاد قشم انجام می شود، ازطریق بنادر جنوبی کشور صورت گیرد.
دفتر مطالعات انرژی، صنعت ، معدن مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با عنوان «وضعیت صنعت بانکرینگ در ایران؛ چالش‌ها و فرصت‌های پیش رو» آورده است: امروزه، بانکرینگ صنعتی نوپا و پرسود در دنیا قلمداد می‌شود که ضمن تأمین سوخت برای کشتی‌ها و شناورها، خدمات دیگری نظیر تأمین ابزار و قطعات، تعویض خدمه، تأمین آب و غذا و… را نیز شامل می‌شود. این صنعت ضمن پتانسیل بالای ارزآوری برای کشور، ارتقای سطح اعتبار اقتصادی و سیاسی کشور بانکرینگ کننده، کاهش قاچاق سوخت و فرآورده‌های نفتی، ارتقای رتبه بنادر ساحلی و نیز ارتقای امنیت انرژی کشور از طریق تقویت همکاری‌های اقتصادی با کشورهای همجوار را فراهم می‌کند. همچنین عملیات بانکرینگ پتانسیل بالایی در اشتغالزایی دارد به گونه ای که برای انتقال 50 هزار تن سوخت به کشتی‌ها حداقل 40 نفر نیروی کار نیاز است. با توجه به وجود نیروی کار جوان و تحصیلکرده در کشور، توسعه صنعت بانکرینگ می‌تواند موجب اشتغال نیروی کار جوان کشور خصوصاً نیروهای متخصص بومی شود.
این گزارش تصریح می‌کند که ایران به رغم برخورداری از مزیت‌های فراوانی نظیر موقعیت ژئوپلیتیکی ممتاز و مرز آبی وسیع، اسناد حمایت کننده ( مانند بند » ب« ماده بند(48)برنامه ششم توسعه) از فعالیت بخش غیردولتی و همچنین ایجاد زیرساخت‌های کافی در صنعت بانکرینگ، تاکنون در استفاده از ظرفیت‌های صنعت بانکرینگ موفق نبوده و سهم حدود 3 میلیارد دلاری ایران از بازار بانکرینگ منطقه گویای همین واقعیت است. در مسیر توسعه این صنعت در ایران چالش‌های مهمی مانند رقبای بالقوه در منطقه و پیشتازی آنها، مصرف سوخت ال‌ان‌جی به جای نفت کوره در کشتی‌ها، نبود عملکرد زنجیره‌ای شرکت‌های بانکرینگ ایرانی وجود دارد که نیازمند اتخاذ سازوکارهای مؤثر و نظام مند است.
توجه به نقش مهم صنعت بانکرینگ در افزایش ارزآوری، راهکارهایی همچون حمایت دولت از بخش خصوصی به منظور ایجاد انگیزه سرمایه‌گذاری در این صنعت، هماهنگی میان وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های مرتبط با صنعت بانکرینگ، همکاری با شرکت‌های خارجی فعال در این صنعت و استفاده از ظرفیت دیپلماسی انرژی به منظور افزایش سهم کشور از بازار بانکرینگ منطقه ضروری است.
بندر اقیانوسی چابهار با توجه به موقعیت منحصر به‌ فرد جغرافیایی و ژئوپلیتیکی و قرار گرفتن در مبدأ ورودی دریای عمان و اقیانوس هند، یکی از نقاط پردد کشتی‌های جهان است و همه کشتی‌هایی می‌خواهند وارد خلیج‌ فارس شوند باید از کنار آبراهه چابهار گذر کنند.
این در حالی است که کارشناسان اقتصادی و سیاسی، چابهار را یکی از 14 نقطه استراتژیک و راهبردی جهان می‌دانند که با توجه به تغییر شرایط حاکم بر مبادلات کالا و انرژی و به‌‌ویژه مسئله انتقال گاز سبب شده اهمیت این منطقه در جغرافیای جهان چندین برابر افزایش یابد.
بر اساس برآوردها سالانه 14 هزار کشتی بزرگ از آبراهه مقابل چابهار عبور می‌کنند که فرصت مناسبی را برای ایران فراهم کرده تا با آماده‌شدن زیرساخت‌ها، درآمد قابل‌ توجهی از محل سوخت‌رسانی و تأمین سایر نیازهای کشتی‌های عبوری از قبیل آب، غذا و لوازم‌یدکی کشتی‌ها نصیب کشور کند.
آمارها می گویند بیش از 50 درصد کل بانکرینگ جهان در منطقه خلیج‌ فارس انجام می‌شود که از این میزان، سهم غالبی از آن را بندر فجیره امارات به خود اختصاص داده؛ با توجه به اینکه میزان قابل‌ توجهی از سوخت مورد معامله این بندر برای انجام بانکرینگ به‌ طور مستقیم از طریق ایران فراهم می‌شود؛ تنها با در نظر گرفتن ملاحظاتی، با سرمایه‌گذاری هوشمندانه می‌توان بیش از نیمی از این سهم بانکرینگ را به بازار داخلی کشور اختصاص داد.
در حال حاضر بندر فجیره امارات سالانه بیش از 15 میلیارد دلار درآمد از محل سوخت‌رسانی به کشتی‌های عبوری کسب می‌کند و این در حالی است که از 24 میلیون تن سوختی که در فجیره بانکر می‌شود 85 درصد آن توسط ایران تأمین می‌شود.
اسدالله قره خانی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس در اواخر سال گذشته در گفتگویی با رسانه ها در این خصوص با اشاره به اینکه متاسفانه در صنعت بانکرینگ سرمایه‌گذاری مناسبی صورت نگرفته است ،گفت: بیشتر سازمان‌های دولتی یا وابسته به دولت آن را به عنوان یک رانت در اختیار خود گرفتند، در حالی که هم در قانون برنامه توسعه پنجم و هم قانون برنامه توسعه ششم، بر توسعه این صنعت توسط بخش خصوصی در خلیج فارس تاکید شده است. متاسفانه بخش دولتی توان توسعه واقعی این صنعت را نداشت و به بخش خصوصی هم اجازه ورود به آن را نداد. اسدا… قره‌خانی با بیان اینکه حدود 10‌میلیارد دلار گردش مالی برای صنعت بانکرینگ وجود دارد، می‌افزاید: عمدتا سوختی که تحویل کشتی‌ها و شناورها داده می‌شود از ایران است، ولی منافع آن به سمت کشورهای جنوبی حوزه خلیج فارس می‌رود که در کشور ما اکثرا این سوخت از طریق قاچاق و قیمت بسیار ارزان انجام می‌شود و این یک معضل بسیار بزرگ در این صنعت است. وی تصریح کرد: قرار بر این شده است که کمیسیون انرژی به جد وارد این مساله شود و سوالات لازم را از متولیان امر داشته باشد و در مورد منافعی که اکثریت آن متعلق به کشور ماست، تصمیماتی گرفته شود. این نماینده مجلس با بیان اینکه نباید تمام تلاش ما به سمت خام‌فروشی و صادرات برخی فراورده‌ها معطوف شود، اظهار می‌کند: ما باید از حداکثر ظرفیت موجود استفاده کنیم و درآمدهای لازم را از این صنعت به دست آوریم.
بدون تردید هم اکنون این صنعت در کشور ما نیازمند یک نگاه توسعه ای جدی است.چرا که ماهیت این صنعت با توجه به موقعیتی که کشور ما و دیگر کشورهای همسایه سواحل جنوبی ایران دارند می تواند فضا را برای رقابتی بزرگ مهیا کند که هرگونه بی توجهی به آن فرصت های رشد اقتصادی را برای کشور خواهد سوزاند.

خبرنگار”صنعت کار”:فرزین سوادکوهی
انتهای پیام/