ماهنامه صنعت کار نوشت؛ گرچه بارها در این مدت دولت سعی داشت با شوک های صنعت ساختمان را رونق بخشد، اما تاثیرات این تصمیمات نیز مقطعی بودند و بوی رونق ساختمان سازی به مشام نرسید.
حتی تسهیلات خرید و ساخت مسکن افزایش یافت، خرید خانه تشویق شد، امید به بهبود اقتصاد صنعت ساختمان مطرح شد، اما بازهم آب از آب صنایع مرتبط با ساختمان تکان نخورد. صنعتی که بیش از ۱۲۰ شغل مستقیم و حدود ۲۶۰ رشته شغل غیر مستقیم را به یکدیگر متصل می‌کند، با نگرانی از آینده همه مشاغل به کار خود ادامه داد. اما این صنعت فقط در ظاهر زنده و پویا بود و در باطن رو به ضعیف شدن رفت.
رکود بازار مسکن و ساخت و ساز اکنون به تعطیلی و از رده خارج شدن برخی تولید کنندگان صنایع وابسته منتهی شده است.
حکمرانی رکود مسکن از کجا آغاز شد؟
اواسط سال ۹۱ بود که ساختمان یکباره با شوک قیمتی همراه شد و قیمت هر متر مربع مسکن در کلانشهرها به ویژه پایتخت تا دو برابر افزایش داشت و بازار را بهم ریخت.پس از آن، بازار ناگهانی سکوت کرد و پس از ادامه این روند تا سال ۹۲ و پس از انتخابات ریاست جمهوری دولت یازدهم، خرید و فروش و ساخت و ساز مسکن، صاحبخانه رکود شدند.
در همان زمان بسیاری از مسئولان دولتی و صاحبنظران، رکود بازار را مقطعی عنوان کردند و بر این باور بودند که این شوک قیمتی نیز همانند قبل‌تر عادی می‌شود و بازار مسکن که متشکل از ساخت و ساز، خرید و فروش و انبوه سازی است به روال گذشته خود بر می‌گردد. اما حالا با گذشت پنج سال از آغاز رکود، هنوز رنگ و بوی رونق در این صنعت مشاهده نشده است. چرا که در همان زمان بسیاری از سرمایه گذاران دست از سرمایه گذاری در این صنعت کشیدند و سرمایه های خود را به سمت بانک‌ها بردند و برخی دیگر نیز به انتظار رشد دوباره قیمت‌ها و معامله‌های پی‌در‌پی نشستند، اما هیچ نتیجه‌ای جز خواب سرمایه حاصلشان نشد و در نهایت مجبور به اتمام پروژه‌ها شدند. پروژه‌هایی که هر یک با افزایش هزینه همچون ضررهای خواب سرمایه و افزایش قیمت مصالح ساختمانی ناشی از نوسانات نرخ ارز تحمیل بازار ساخت و ساز مسکن شد و صاحبان صنایع مرتبط با ساختمان سازی را با ضرر و زیان همراه کرد.
اما در ابتدای به رکود رفتن مسکن که آغاز راه رکود در سایر صنایع بود، صنایع مرتبط با صنعت ساختمان، یکی پس از دیگری با ضررهای مالی همراه شدند. به گونه‌ای که در ابتدا پروانه‌های صادر شده ساختمان از سوی سازمان نظام مهندسی کاهش یافت که البته نمود آن حدود ۱۸ ماه بعد نمایان شد. پس از آن نیز بازار واردات و تولید صنایع ساختمانی با نوسانات نرخ ارز همراه شد و هزینه ساخت و ساز بالا رفت. سال‌های ۹۲ و ۹۳ همچنان امید به رونق در بازار ساخت و ساز مسکن موج می‌زد، پایان یافت و سال ۹۴ نیز با حال و روزی نزارتر از قبل آغاز شد.
اما سال ۹۴ برای صنعت ساختمان با رکود آغاز شد و خواب سرمایه مسکن که دیگر به خواب زمستانی بدل شده بود، تشدید شد. اما برخی انبوه سازان همچنان امید به بهبود داشتند و سرمایه‌های زیادی برای ساخت و ساز در شمال شهر و غرب تهران فارغ از وجود مشتری، جذب کردند. اما به دلیل کاهش توان مالی خریداران، تب و تاب سرمایه گذاری در مسکن نیز فروکش کرد و باعث شد تا نه تنها سال ۹۴، بلکه سال ۹۵ نیز با رکود پایان یابد و پس از آن سال ۹۶ با همین روال و حتی با رکود بیشتری کلید بخورد.
حالا تعداد زیادی واحد مسکونی اسکلت بندی شده در شمال و غرب تهران نیمه کاره مانده اما نه مشتری دارد و نه سرمایه ای برای تکمیل آن‌ها در دست سازندگان است. سازندگانی که به امید سود بیشتر چک کشیده‌اند و حالا به دلیل نبود مشتری، هنوز به صنایعی همچون کاشی و سرامیک بدهکارند. کاشی سرامیک سازانی که علاوه بر تولیدات داخلی، جدیدترین مدل های کاشی و سرامیک را از برندهای خارجی وارد بازار کرده اند، اما مشتری برای خرید ندارند و برخی حتی از رده صنعتشان خارج شده اند.
تولید کنندگان کاشی و سرامیک که از جمله بزرگ ترین صنایع مرتبط با صنعت ساختمان هستند چوب رکود مسکن را می خورند. به گونه‌ای که برخی از تولید‌کنندگان قراردادهایی با انبوه سازان منعقد کرده‌اند و با گذشت دو یا سه سال و به دلیل به فروش نرفتن ساختمان‌ها به پولشان نرسیدند. حالا آن‌ها مانده اند با بازاری به رکود نشسته و درهم که نه تکلیف تولید کنندگان کاشی و سرامیکش مشخص است نه تولید کنندگان و وارد کنندگان شیرآلات که ازجمله آخرین ارائه کننده خدمات پیش از تحویل هر واحد مسکونی هستند.
شیراز و بنی هاشم در بهت رکود
اکنون با نزدیک شدن به پنجمین سالگرد خانه‌زاد شدن رکود در صنعت ساخت و ساز به سراغ برخی فعالان صنایع کاشی سرامیک و شیر آلات ساختمانی رفته‌ایم و پای درد دل آن‌ها نشسته ایم، صنایعی که روزی برای خود برو بیایی داشتند و حالا فقط امیدشان به پاس شدن چک‌ها و فروش حداقلی‌شان تا پایان ماه است تا شاید به سرنوشت برخی همکاران از رده خارج شده شان دچار نشوند.
با گشتی در بازارهای فروش لوازم ساختمانی همچون کاشی، سرامیک، شیرآلات و لوازم بهداشتی، رکود حاکم بر بازار به وضوح مشاهده شد. رکودی که به گفته برخی فروشندگان باعث شده تا برخی از فعالان بازار به دلیل پاس نشدن چک‌ها سرمایه‌شان، شبانه مغازه‌شان را خالی کنند؛ چرا که به طی سال‌های اخیر سرمایه شان تحلیل رفته و کاسبی شان را باخته اند.
به گفته حسین برازنده یکی از فعالان بازار کاشی سرامیک که بیش از ۱۵ سال از فعالیتش در بورس فروش کاشی سرامیک در خیابان شیراز جنوبی می‌گذرد: «در حال حاضر بازار کساد و رکود عجیبی دارد، چرا که همه به فکر پاس شدن چک هایشان هستند.» او که صنعت کاشی سرامیک را از جمله لایه های اصلی ساخت و ساز عنوان می‌کند، ادامه میدهد: «رکود و ضررهای وارد شده پس از رکود مسکن بر صنعت کاشی سرامیک را بیشتر مستاجران این صنف احساس کرده‌اند، چرا که باید علاوه بر کسب درآمد یا سود، مبالغ هنگفتی به عنوان اجاره ماهانه پرداخت کنند که همین امر باعث می‌شود تا برخی همکاران ما توان پرداخت به موقع چک هایشان را نداشته باشند و شبانه کسب و کارشان را ترک کنند و یا محصولاتشان را زیر قیمت بازار به فروش بگذارند تا به سرمایه اولیه شان برسند.»
اجاره ها پرداخت نشد، کسب و کار تعطیل شد
برازنده که خود نیمی از یک فروشگاه عرضه کننده لوازم ساختمانی را اجاره کرده بود و نیمی دیگر از فروشگاه به دو نفر دیگر اجاره داده شده بود، افزود: «شاید کسب و کار ما در بازار کاشی سرامیک و لوازم ساختمانی حدود شش تا هشت ماه دیگر دوام بیاورد و ما هم کسب و کارمان را تعطیل کنیم، چرا که پرداخت اجاره بها با درآمدهای فعلی به صرفه نیست.»
او با اشاره به اینکه از سال ۹۲ تاکنون همزمان با آغاز رکود مسکن، صنف آن‌ها دچار ضررهای مالی شده است، اظهار کرد: «در این سال ها فقط ماه‌های دوم تا ششم سال و دو ماه باقی مانده به سال جدید اندکی تکان می‌خورد که آن هم دیگر همانند سال‌های گذشته نیست، چرا که ساخت و ساز کاهش یافته و نوسازی هم دیگر برای برخی اقشار به صرفه نیست.»
برازنده با تاکید بر اینکه طی سال های گذشته ایران پنجمین صادر کننده کاشی سرامیک بوده است، گفت: «افسوس دارد، کشوری که توان تولید کاشی سرامیک مناسب و با کیفیت را دارد، باید بازارش با مشکل مواجه شود.»
به گفته او« کشوری که خاک مناسبی برای تولید کاشی سرامیک دارد، چرا باید خاکش را به چینی ها و اسپانیایی‌ها بفروشد و دوباره کاشی سرامیک آماده را از همان شرکت ها بخرد؟ »
این فعال بازار کاشی سرامیک در خیابان شیراز تهران، در پاسخ به اینکه بیشتر طرح ها از چه کشورهایی الهام گرفته می شود، اظهار کرد: «در حال حاضر اکثر طرح های موجود در بازار از اسپانیا گرفته می‌شود. با حال و روز فعلی بازار، طراحی داخلی با تیم طراحی برای شرکت‌های تولید کننده به صرفه نیست. اما مشکل دیگری وجود دارد که وقتی قالبی خارجی خریداری می‌شود، آن اندازه مورد استفاده قرار می‌گیرد که از شکل واقعی‌اش خارج می‌شود و محصولات بی کیفیت می‌شوند.»
او با اشاره به رشد مناسب بازار صنایع شیرآلات ساختمانی گفت: «طی سال های گذشته صنف شیرآلات ساختمانی با رشد مناسبی نسبت به رقبای خارجی فعالیت کرده اند. »
خروج شبانه به دلیل بدهکاری
برازنده در پاسخ به حال و روز بازار کاشی سرامیک در نیمه دوم سالجاری اظهار کرد: «طی ماه‌های گذشته در همین راسته خیابان شیراز جنوبی بسیاری از همکاران با بدهی‌های کلان همراه شدند و در نهایت مجبور به خروج از بازار شدند، برخی دیگر نیز فقط مغازه شان باز است تا بتوانند چک‌هایشان را پاس کنند؛ به گونه‌ای که حتی برخی فروشگاه‌ها حاضر هستند از درصد سودشان از سوی تولید کننده بگذرند، اما محصولات فروش برود و به سرمایه شان برسند. »
او با اشاره به اینکه رکود بازار مسکن طی پنج سال گذشته اکثر مستاجران صنف کاشی سرامیک را با ضررهای هنگفت همراه کرده، گفت: «برخی فروشندگان حتی به گردش مالی پنج سال گذشته شان هم نرسیدند و هیچ کسی نیز از آن ها حمایت نمی کند.»
به گفته برازنده، «در زمان نوسانات بازار، هیچ کسی حتی اتحادیه هم از کسبه حمایت نکرده است. چرا که برخی فعالان بازار که بیش از ۲۲ سال در این منطقه فعالیت می کردند، به دلیل پاس نشدن چک ها و عقب ماندن از بازار توان ادامه کار نداشتند.»
در طرفی دیگر از خیابان شیراز جنوبی اما برخی فروشندگانی بودند که خیره به پیاده رو نشسته بودند و برخی دیگر نیز فاکتورهای پیشین را ورق می زدند و می‌گفتند که بیش از دو روز است که یک فاکتور هم نزده ایم و اگر مشتری وارد مغازه شود، فقط نظاره گر است و خریدی صورت نمی‌گیرد.
وارد کنندگان ضرر نکردند
یکی دیگر از صاحبان کسب و کار واردات لوازم بهداشتی ساختمان، با اشاره به رکود حاکم بر بازار مسکن معتقد است: « به دلیل تمرکز بر فروش محصولات وارداتی و خاص، چندان رکود بازار را احساس نکرده است، اما به طور کلی آنگونه که از دولت یازدهم و دوازدهم انتظار داشته است، بازارش قابل قبول نبوده است.»
این فعال بازار که بیش از ۲۰ سال از کشورهای کره، چین و ترکیه سرامیک و لوازم بهداشتی ساختمان وارد کرده است، اظهار کرد: «در دوران آقای احمدی نژاد حجم نقدینگی به دلیل هیجانی شدن بازار افزایش یافت که در آن بازه هیجانی بازار به امید تعدیل در دولت یازدهم و دوازدهم و برداشته شدن تحریم ها، فشارها را تحمل کرد.»
به گفته او: «اما در این مدت نه تنها تحریم‌ها برداشته نشد، بلکه حتی فشارهای مالی بازار نیز بیشتر شد و بازار با خطر و ریسک بیشتری همراه شد. که البته من و برخی همکارانم به دلیل واردات برخی برندهای خاص، مشتریان کانالیزه شده داشتیم و چندان با ضرر مالی برخورد نداشتیم که البته خیابان شیراز برای درآمد قشر متوسط به بالا است که توان خرید محصولاتی با قیمت بیشتر دارند.»
بذر رکود در بنی هاشم
ساعتی در خیابان شیراز جنوبی تهران که همواره پر از مشتری و است، گشتی زدیم اما به غیر از تعداد اندکی خریدار، فروشی در بازار مشاهده نشد .به سمت یکی دیگر از خیابان های بورس فروش لوازم ساختمانی و کاشی سرامیک حرکت کردیم. خیابانی که از سال های دور بورس لوازم ساختمانی و بهداشتی با قیمت های مناسب تر نسبت به سایر نقاط تهران بوده است. خیابانی که باید مملو از خریدار و مشتری باشد، آنچنان مهمان رکود شده بود که گویی بذر رکود بیش از خیابان شیراز در آن جا ریخته شده بود.
شاید تصور نمی شد، یکی از بورس‌های فروش کاشی سرامیک و لوازم ساختمانی، تا این اندازه درگیر رکود شده باشد که برخی فروشندگان دوام نیاورده اند و زودتر از موعد اجاره، فروشگاه را تحویل داده‌اند و خانه نشین شده‌اند.
از این رو به سراغ یکی از فروشندگان کاشی سرامیک رفتیم و حال و روز بازار کاشی سرامیک را جویا شدیم که با اندکی مکث، آهی بلند کشید و گفت: «هیچ خبری نیست، بازار کساد است و ما در حال از دست دادن سرمایه‌مان هستیم. باید دولت با اعطای تسهیلات بانکی، مردم را به نوسازی و بهسازی خانه‌هایشان تشویق کند تا کسادی بازار خرید و فروش جبران شود.»
امیر توکلی که یکی از فعالان بازار خیابان بنی هاشم تهران است، با بیان اینکه از سال ۹۲ حال بازار خوب نیست، اظهار کرد: «از همان زمانی که گفتند مسکن به رکود رفته است، بازار ما هم کساد شد و از ابتدای امسال هم بازار خرابتر شده است و حتی برخی ماه ها با بدبختی به درآمد رسیده ایم و حتی هزینه ها نیز تامین نشده است.»
به گفته او: « ما از جمله کسبه خوش شانس این منطقه هستیم، چرا که مالک فروشگاه هستیم، زیرا اگر قرار بر پرداخت اجاره ماهانه بود، باید همان سال ۹۲ فروشگاه را جمع میکردیم و از بازار خارج می شدیم.»
پشیمانی از ورود به صنف کاشی سرامیک
در راسته خیابان بنی هاشم، یکی دیگر از فعالان بازار گفت که تنها سه ماه است که فروشگاه را اجاره کرده اما پشیمان است، چرا که نه تنها ، به درآمدی که باید نرسیده است بلکه نتوانسته است اجاره ماهانه را بپردازند.
درهمان حوالی نیز، یکی دیگر از فروشندگان کاشی سرامیک که بیشتر در قسمت تراش سنگ و خدمت نصب فعالیت می‌کرد؛ اظهار کرد: بیش از دو هفته است هیچ خدمات نصبی نداشته و سه روز است که فاکتور فروش نداشته است و این یعنی تمام ضرر.
به گفته محمدرضا، اگر در یک فروشگاه فروشنده باشم بهتر است تا اینکه حجمی از سرمایه در فروشگاه خوابیده است و هیچ مشتری نیست. او با اشاره به اینکه بازار فروش سرامیک در نیمه دوم سال ۹۴ بهتر از سایر زمان‌ها در این پنج سال بود، اظهار کرد: اکثر مشتریان خیابان بنی هاشم از مرکز شهر به پایین به این منطقه مراجعه می‌کنند که البته همین خیابان نیز به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شده است. به گونه‌ای که بخش جنوبی خیابان بیشتر قشر متوسط مراجعه می‌کنند و محصولات نیز با قیمت مناسب‌تری عرضه می‌شود، اما قسمت شمالی خیابان که دسترسی از خیابان پاسداران است، محصولات با قیمت‌های بیشتری عرضه می شوند.
با طی کردن هرچه بیشتر بازار فروش لوازم ساختمانی، درد و دل‌های فروشندگان بیش از پیش می‌شد و به نظر می‌رسید شب رکود تا همه صنف‌های مربوط به مسکن را زمین نزند، قصد خروج ندارد. البته راهکار حل این مساله به دست دولت و برنامه ریزان شهری است، چرا که وقتی تولیدات ایرانی توان صادرات به سایر کشورها از جمله پاکستان، عراق، گرجستان و غیره را دارد، چرا بازار خرد این محصولات در بدهی غوطه ور است و همچنان به دنبال پاس شدن چک های آخر ماه است.
خبرنگار صنعت کار: نگار میرکریمی
انتهای پیام/
